Marcel, Jeannette en Charlotte (2)

Het antwoord op het raadsel in mijn vorige bericht is:

Marcel, Jeannette en Charlotte zijn niet alleen voornamen, maar betekenen daarnaast ook nog iets anders. Iedere naam heeft zelfs meerdere betekenissen.

Un marcel is een strak om het lichaam zittend hemd, oorspronkelijk een eenvoudig wit onderhemd voor mannen. Maar tegenwoordig dragen ook vrouwen dergelijke hemden. Men spreekt dan meestal over un débardeur.

• Un débardeur is het beroep van dokwerker of sjouwer. Het werk is zwaar en je krijgt het er warm van, vandaar dat je in je hemd werkt en vandaar de naam.
• De naam marcel zou komen van de boxer Marcel Cerdan die dit kledingsstuk zonder mouwen wel handig vond voor zijn boxtrainingen.
• Volgens een andere theorie zou in de 19e eeuw de textielfabriek Marcel zijn naam aan dit soort hemden hebben gegeven.
• Le marcel als naam heeft sinds enige tijd weer een nieuwe impuls gekregen vanwege het merk Little Marcel, bekend van de felgekleurde horizontale strepen op een zwarte achtergrond.

Une jeannette is een strijkplankje voor mouwen van een hemd of bloes; je zet het op de gewone strijkpank of het zit eraan vast. Daarnaast zijn les jeannettes de vrouwelijke versie van de welpen bij de scouts. En in een derde betekenis is une croix-Jeannette of une croix à la jeannette een kruisje aan een ketting.

Une charlotte is een dessert-taart met een rand van lange vingers en een crèmevulling. Daarnaast is het een mutsje dat je om hygiënische redenen over je haar draagt, bijvoorbeeld in een fabriek waar voedingsmiddelen worden verwerkt of in een laboratorium.

Wie weet je nog meer voorbeelden van voornamen die ook nog een andere betekenis hebben?

Marcel, Jeannette en Charlotte (1)

Een raadseltje dit keer: Wat hebben Marcel, Jeannette en Charlotte met elkaar gemeen?

Denk je het te weten, stuur dan je commentaar!

Het antwoord krijg je over een klein weekje, ik ben even naar Parijs.

Salles de shoot

De laatste tijd zijn les salles de shoot nogal in het Franse nieuws. Het gaat daarbij niet om sportaccommodaties voor basketbal of zaalvoetbal. Die laatste sport heet in het Frans le futsal. Het is een samentrekking van het Zuid-Amerikaanse/Portugese 'futebol' en 'salao'. De Fransen zitten er niet mee om woorden uit een vreemde taal om te buigen tot bruikbaar Frans. Zo is shooter 'franglais' voor schieten, tegen een bal bijvoorbeeld, in plaats van het doodgewone tirer. Was je deze zomer in Frankrijk op de camping, dan heb je het vast wel om je heen gehoord (of er aan meegedaan): shoot!!! allez, shoot!!

Des salles de shoot zijn gebruiksruimten waarin drugsverslaafden onder hygiënische omstandigheden en onder medisch toezicht hun 'shot' kunnen inspuiten. Minister van Gezondheid Roselyne Bachelot wilde deze ruimten bij wijze van experiment invoeren. In een aantal andere Europese landen, waaronder Nederland, bestaan ze al langer. Maar het experiment is voorlopig van de baan, wegens hevige protesten van politiek rechts. Het shooten zal zich dus als vanouds op straat afspelen, en dan heb ik het niet over straatvoetbal.

Vendredi 13

Kennissen van me zijn buralistes. Nou zeg je misschien, 'so what, ik heb zoveel kennissen die de hele dag achter een bureau zitten'. Maar een buraliste doet alles behalve achter een bureau zitten. Hij beheert een Bar Tabac. In Frankrijk is dat de plaats waar je sigaretten koopt en en passant een borrel haalt of een postzegel. Maar je koopt er ook je loten voor de loterij.

Ik had eens iets met mijn vriendin buraliste te overleggen en zou daarvoor een ander moment terugkomen. Misschien de vrijdag die week? O non, vendredi c'est le treize! zei ze toen. Waarop ik in de lach schoot en zei dat ik echt niet bijglovig was, dat het wat mij betreft best door kon gaan. Nee, daar ging het niet om, vrijdag de 13e was het ongelofelijk druk in de zaak, vanwege al die mensen die loterijloten kwamen kopen. Dan had ze absoluut geen tijd voor me.

Wat voor sommigen een ongeluksdag is, is voor hen die graag een gokje wagen juist een extra kans op geluk, blijkbaar. In Frankrijk werkt het in ieder geval wel zo. Traditioneel worden er voor de trekking van een vrijdag de 13e recordaantallen loten verkocht. Er is dan ook une super cagnotte (een super jackpot) te winnen. Afgelopen vrijdag kon de gelukkige horen dat hij of zij 13 miljoen euro rijker is!

Zin om ook eens een gokje te wagen op een vrijdag de 13e? Dan zul je even moeten wachten, want de volgende is pas in mei 2011!

Over het leuker maken van een wieldop

Dat is nou precies de reden dat wij Nederlanders zo gek zijn op het Frans: alles klinkt gewoon zoveel mooier, zelfs de namen van de meest banale voorwerpen. Neem nou zoiets simpels als een wieldop. Hoe ik bij dit onderwerp kom? Dat is omdat we op de terugweg van Nederland naar Frankrijk plotseling nog maar drie wieldoppen hadden. Dus moest er eentje bijbesteld. Een wieldop is un chapeau de roue, een 'wielhoed'. Er bestaat een grappige uitdrukking over: sur les chapeaux de roues. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: nous sommes partis sur les chapeaux de roues, we zijn er als een haas vandoor gegaan (op onze wieldoppen). Je moet je er een auto bij voorstellen die op twee wielen door de bocht gaat, zo scheef dat ie op zijn wieldoppen rijdt.

Ik zag wel dat de magazijnbeheerder van de garage bij mijn 'chapeau de roue' een licht spottende glimlach maar nauwelijks kon onderdrukken. Het zal wel ouderwets Frans zijn of zo. Op zijn computerscherm stond het voorwerp onder de naam enjoliveur de roue. Is dat geen prachtige naam? Je zou het letterlijk kunnen vertalen met 'dat wat een wiel mooier maakt', een 'wielopleuker' dus eigenlijk. Hé, misschien heb ik hiermee de Nederlandse taal wel met een nieuw woord verrijkt. Niet zo mooi als un enjoliveur, maar toch leuk!

Pur sang

Tijdens onze vakantie in Nederland werd bekend dat Henk Vonhoff was overleden. Op de radio hoorde ik iemand over hem zeggen: 'hij was een liberaal pur sang'. Pur sang klinkt een stuk interessanter dan 'in hart en nieren' of 'tot in het diepst van zijn ziel'. Het is Frans en dus een beetje sjiek.

Maar wanneer een Fransman het over pur-sang (met een streepje tussen de twee woorden) heeft, kan het eigenlijk alleen over un pur-sang, een volbloedpaard gaan. In figuurlijke zin komt de uitdrukking wel eens voor, maar lang niet zo vaak als bij ons. En dan nog als kwinkslag, bijvoorbeeld wanneer het gaat over een paardenfokker die tevens heel bedreven is op een ander terrein, de politiek bijvoorbeeld. Pur-sang staat dan meestal tussen aanhalingstekens, om duidelijk te maken dat het om een woordspeling gaat. De uitdrukking wordt vaak gebruikt met tussenvoeging van het woordje 'de': un libéral de pur-sang zou je in dat geval van Vonhoff kunnen zeggen (even afgezien van het verschil tussen Nederlandse en Franse liberalen).

De Petit Robert (de Franse Van Dale zeg maar) kent de figuurlijke betekenis van pur-sang niet eens. Dus in het Frans zeker niet te pas en te onpas gebruiken, deze uitdrukking. Soms zijn de Nederlanders Franser dan de Fransen.

Gras

Ik was de afgelopen weken in Nederland. Om bij mijn uitgever Scriptum de laatste hand te leggen aan de opmaak van mijn nieuwe boek Ratjetoe, dat begin september in de winkel zal liggen. We hebben er direct onze vakantie aan vast geplakt. Heerlijk even wat frisse lucht opsnuiven, fietstochten maken onder de Hollandse wolkenluchten, boekhandels af, de voorraad pindakaas aanvullen ...

Bij het binnenrijden van Nederland zagen we aan de andere kant van de snelweg lange files volgepakte auto's, meestal met caravans erachter, het land verlaten, richting Frankrijk. Het gras bij de buren lijkt altijd groener. L'herbe est toujours plus verte ailleurs. Wij komen naar Nederland voor van die typisch Nederlandse dingen. En in Nederland houdt men juist van die typisch Franse dingen.

We zijn nu weer thuis en één ding staat wel vast: het gras in Nederland is een stuk groener dan hier in de Provence.