Gezondheid!

Nee, vandaag gaat het (nog) niet over het naderende kerstdiner en toasten met een goed glas wijn. Wel over een andere, weliswaar zeer banale, maar typische bezigheid in het winterseizoen, namelijk niezen, éternuer in het Frans. Iedereen lijkt wel verkouden momenteel! Wij Nederlanders draaien er onze hand niet voor om: over tot de orde van de dag! Maar voor de Fransen is een verkoudheid een serieuze bedreiging van de gezondheid. Alleen de naam zegt al genoeg: une rhinopharyngite. Als dat niet ernstig klinkt! Voor de liefhebbers: in mijn boek Meer sjans met Frans heb ik aan de Franse preoccupatie met ziekte en gezondheid een compleet hoofdstuk gewijd, met nog veel meer eigenaardigheden.

Maar of je nu Nederlander of Fransman bent, verkouden zijn komt voor iedereen op hetzelfde neer: hoesten, proesten en niezen. Over dat laatste wilde ik het even hebben. Wanneer iemand niest, zeggen wij Nederlanders 'gezondheid!’ Dit kun je in een Franstalige omgeving niet klakkeloos met santé! vertalen. Santé! roepen de Fransen alleen als er een glas in de buurt is om te heffen. Een niezende Fransman mag een wens doen, maar dan moet er wel iemand naast hem staan die roept: à tes souhaits! Daarnaast ook nog een tissue aanreiken getuigt natuurlijk pas echt van medeleven met de patient. Zeg niet: As-tu besoin d’un tissu? want du tissu is stof. Maar un mouchoir zal vast dankbaar worden aanvaard.

Hoe zit het eigenlijk in andere talen? De Engelsen zeggen Bless you! De Duitsers net als wij Gesundheit! De Spanjaarden roepen Jesùs en in Zuid-Amerika schijnt het als volgt te gaan: salud (gezondheid) bij de eerste, dinero (geld) bij de tweede en amor (liefde) bij de derde nies.

Niezen is een reflex, maar de reactie van de omstanders ook, waar ter wereld je ook woont. Want jij doet na zo'n flinke niesaanval van je buurman toch ook automatisch een paar passen opzij?