La Sainte Barbe

Vandaag, 4 december, is het la fête de la Sainte-Barbe, de heilge Barbara. Natuurlijk zit hier een mooie legende achter, die overigens vele varianten kent en van land tot land anders wordt verteld. Voor de Provencalen zit het zo:

Barbara leefde in de derde eeuw, in wat tegenwoordig Turkije is. Zij was de dochter van rijke ouders. In plaats van te trouwen met de man die haar vader voor haar had uitgekozen, wilde zij haar leven aan God wijden. Toen ze zich in het geheim had laten dopen, sloot haar vader haar op in de toren van zijn kasteel, in afwachting van haar onthoofding. Maar op het moment dat ze ter dood zou worden gebracht, stak er een enorm onweer op en werden haar beulen en haar vader dodelijk getroffen door de bliksem. Barbara bleef ongedeerd. Tot op de dag van vandaag is zij de beschermheilige van iedereen die met vuur en ontploffingen te maken heeft, zoals de brandweer, schutters, mijnwerkers en tunnelbouwers.

Wanneer je in Frankrijk woont, is het je misschien wel eens opgevallen, dat bij het uitgaan van de scholen vlak voor de kerstvakantie alle kinderen met potjes groene sprietjes in de hand naar buiten komen. Dit heeft alles te maken met de Zuid-Franse traditie om op 4 december graan te planten. Overal zijn voor 1 euro zakjes graan te koop, le blé de l'espérance, waarvan de opbrengst naar een goed doel gaat, naar ernstig zieke kinderen die langdurig in het ziekenhuis moeten liggen. Dit is de moderne draai die is gegeven aan de vroegere traditie dat elke familie met Kerst een 'arme' aan tafel moest uitnodigen.

Wat heeft dit nou allemaal met la Sainte-Barbe te maken? Volgens de legende was het zo, dat Barbara op weg naar haar gevangenis met haar kleren aan een dorre twijg bleef hangen. Die brak af maar bloeide direct weer op. In Duitse gebruiken wordt er dan ook geen graan gezaaid, maar zet men forsythiatwijgen of takken van fruitbomen in een vaas. Dit gebruik zou zelfs de voorloper van de kerstboom zijn. Christelijke en heidense tradities lopen vaak door elkaar en la Sainte-Barbe is er een prachtig voorbeeld van.

De graankorrels moeten op nat gemaakte watjes worden gelegd, volgens de traditie in drie aardewerken potjes. Drie vanwege de heilige Drie-eenheid: Vader, Zoon en Heilige Geest. Wanneer met Kerst het graan goed is opgekomen, betekent dit voorspoed voor het nieuwe jaar. In het argot betekent le blé geld, niet toevallig dus. De potjes staan op tafel tijdens le grand souper op de avond van 24 december. Daarna worden ze bij de kerststal, la crèche, gezet, waar ze blijven ze staan tot aan Driekoningen, l'Epiphanie. Vervolgens dient het graan in de tuin te worden geplant, zomaar weggooien gaat natuurlijk niet!

Wij gaan vandaag ook ons zakje graan uitstrooien, hoe het afloopt hoor je tegen de Kerst ...