Sot l'y laisse

In een restaurant at ik laatst sot l'y laisse. Nou zeg jij misschien ‘o ja, sot l’y laisse, dat eet ik iedere week wel een keer’, maar ik had er persoonlijk nog nooit van gehoord. Je spreekt het uit als soo-lie-les. Wat ik op mijn bord had, waren kleine ronde stukjes vlees, medaillons van kip zou je kunnen zeggen, samen met rijst en wokgroenten, ongeveer zoals op de foto rechts.Volgens Le Petit Robert is sot l'y laisse: "un morceau à la chair très fine, de chaque côté de la carcasse d'une volaille, au-dessus du croupion" (het staartstuk).

Un sot is een zot, een dwaas. Als je deze stukjes vlees laat zitten (laisser), ben je gek! C'est un sot qui l'y laisse, het is een dwaas die het er laat zitten. Op mijn bord lagen er een stuk of zes, dus zijn er minstens drie kippen aan te pas gekomen. Hoe werkt zoiets, vroeg ik me af, stel dat ik thuis mijn gasten dit wil voorzetten, koop ik dan gewoon een dozijn sot l'y laisse (het woord verandert niet in het meervoud)? Nog niet zo gemakkelijk. Mijn slager heeft ze zeker niet klaarliggen en zei me dat hij niet zou weten waar hij ze überhaupt vandaan moet halen: ça vient pas de France peut-être, zei hij. Il faut faire attention!

Ik vroeg mijn slager nog iets anders. Namelijk waar in de kip volgens hem de sot l'y laisse zat. Au-dessus du croupion (het staartstuk), was zijn stellige antwoord. En één stukje vlees, niet twee. Ook een aantal andere (Franse) mensen uit mijn omgeving gaf dit antwoord. Taalkundig zouden ze gelijk kunnen hebben, want er staat l’, wat op een enkelvoudig stukje vlees duidt. Als het om twee stukjes ging, zou er moeten staan: sot qui les laisse.

Maar volgens een gevogelte-normeringswerkgroep van de Verenigde Naties (waarin niet de eersten de besten zitting hebben natuurlijk) zitten de sot l'y laisse aan weerszijden van het karkas, daar waar de kippebouten beginnen. Kijk maar op de foto. Deze twee stukjes zijn juist niet gemakkelijk te missen, integendeel, je ziet ze bijna zitten, door het vel heen! Bovendien zitten ze helemaal niet net boven het staartstuk, maar veel hoger.

Hoe zit het nu? Het woordenboek heeft ongelijk, zoveel is wel duidelijk. In de loop der tijden hebben de woordenboekredacteuren elkaar overgeschreven, en blijkbaar waren zij geen kipkenners. De sot l’y laisse is in de Franse culinaire geschiedenis een lange weg gegaan. In vroeger tijden ging het om het stukje vlees dat verborgen zit in een spleet in het bot net boven het staartstuk. Een stukje dat je over het hoofd zou kunnen zien inderdaad. In de loop der eeuwen is de kip misschien nauwelijks geëvolueerd, maar de kipconsument wel. Want het staartstuk gooien we tegenwoordig gewoon weg en afkluiven is er ook niet meer bij. Le sot l’y laisse heeft zich aangepast, heeft zich verdubbeld én is vanaf de staart een stuk naar boven geschoven.

Wanneer je binnenkort een gebraden kip in stukken snijdt, kijk dan eens of je ze vindt, de sot l'y laisse. Want je bent gek wanneer je ze zomaar laat zitten …