Op een feestje sprak ik laatst met een Amerikaanse vrouw over misverstanden tussen verschillende talen. We hadden het ook over Nederlanders die zo goed Engels spreken, maar die ook vaak overconfident zijn en daardoor soms hilarische blunders maken. Mijn gesprekspartner had eerder in Nederland gewerkt, in een mannenomgeving, zij is ingenieur. De collega’s vonden dat ze tegen haar niet zomaar ‘kom jongens, we houden even een plaspauze’ konden zeggen. Daarom kozen ze voor ‘sanitaire pauze’ en vertaalden dit letterlijk in het Engels met sanitary break. Dat klonk chique en in ieder geval niet zo Nederlands plat. Dachten ze.
‘I was shocked!’,
vertelde de vrouw mij. Sanitary break verstond zij als een ‘hygiënische
pauze’ en het wekte bij haar associaties op met allerlei onhygiënische dingen en
met sanitary napkins – maandverband. Sanitary in het Engels betekent ‘betrekking
hebbend op gezondheid en hygiëne’. Wanneer we het hebben over bad sanitary conditions gaat het over de
afwezigheid van riolering, schoon drinkwater et cetera. In het Nederlands kennen
we ‘sanitair’ natuurlijk ook in die zin, maar we gebruiken eerder de term
‘hygiënisch’.
Nou weet ik eerlijk gezegd niet waar onze sanitaire pauze
vandaan komt, het is een vreemde manier van uitdrukken als je er even over
nadenkt. Ik vermoed dat het te maken heeft met die andere Nederlandse
betekenis, namelijk ‘het sanitair’ als zelfstandig naamwoord – wc’s, wastafels,
kranen, kortom alle ‘hardware’ die je in verband kunt brengen met een badkamer
of toilet (en wat in het Engels sanitary
ware heet). Bij een sanitaire pauze breng je een bezoek aan de sanitaire
voorzieningen.
De betekenis van sanitaire
in het Frans is te vergelijken met sanitary
in het Engels: betrekking hebbend op gezondheid en hygiëne. Maar anders dan in
het Engels en vergelijkbaar met het Nederlands zeggen de Fransen les sanitaires wanneer ze het sanitair bedoelen
in de zin van de badkamerinrichting. Bijvoorbeeld in: les sanitaires dans
leur salle de bains sont d’une très bonne qualité. Verder wordt
met les sanitaires het toilet bedoeld.
Maar dat betekent nog niet dat Fransen je zouden begrijpen wanneer je het over une pause sanitaire hebt. Het zou net zo
‘shocking’ overkomen als bij Engelstaligen, ook zonder associaties met
maandverband (want dat noemen de Fransen des serviettes hygiéniques of périodiques). Wat
dan wel? Une pause toilettes zou ik zeggen,
of une pause pipi.
Ook al bestaan er Engelse (pee break, bathroom break) en Franse equivalenten voor plaspauze,
dat betekent nog niet dat je ze ook moet gebruiken. Onze Nederlandse directheid
wordt in het buitenland niet altijd zo gewaardeerd, zeker niet in een zakelijke
omgeving. Dus of er nou wel of geen vrouwen bij zijn, voorkom ongemakkelijke situaties en heb het gewoon heel neutraal over een pauze houden.
Ieder beslist dan zelf wel waaraan hij deze besteedt.
