Kleur bekennen

Over smaak valt niet te twisten, zegt men. Voor de Fransen geldt dat niet alleen voor smaak, maar ook voor kleuren: des goûts et des couleurs on ne discute pas. Behalve over wit, zou je zeggen, daar kan nou echt geen misverstand over bestaan. Blanc de peur, wit van schrik,  Blanche Neige, Sneeuwwitje,  noir sur blanc, zwart op wit en witte wijn, du vin blanc. Tot zover, tout va bien.

Maar soms is de couleur locale in Nederland en Frankrijk niet hetzelfde en moeten we kleur bekennen. Neem nou onze witte raaf, een zeldzaamheid. Voor de Fransen is het geen ‘corbeau blanc’ maar un merle blanc (een witte merel) of un loup blanc (een witte wolf).

Se prendre un blanc betekent een blauwtje lopen en wanneer je hoort il a montré patte blanche denk je vast aan ons ‘witte voetje halen’. Maar nee, montrer patte blanche betekent dat je een teken geeft dat alles in orde is. De oorsprong van de uitdrukking komt uit een fabel van de la Fontaine, wat later het sprookje van de wolf en de zeven geitjes is geworden. De wolf had zijn poot in het meel gestoken en hield die voor een gat in de deur. De geitjes dachten dat het de witte poot van hun moeder was, het vervolg ken je … Een wit voetje halen in het Frans vertalen wordt een stuk ingewikkelder: s’insinuer dans les bonnes grâces de quelqu’un.

Wanneer je in Frankrijk une nuit blanche doorbrengt, betekent het dat je je bed niet gezien hebt of dat je niet geslapen hebt. Dat kan zijn door een feestje dat tot diep in de nacht duurde, maar ook door zorgen. Deze uitdrukking komt uit de Middeleeuwen. De nacht voordat een soldaat tot ridder werd geslagen, moest hij wakend doorbrengen, in het wit gekleed.

Nog een paar witte bijzonderheden in het Frans. La victime a été tuée par l’arme blanche. Het witte wapen? Hiemee is een steekwapen bedoeld. Wittebroodsweken zijn voor pasgetrouwde Franse stellen la lune de miel (vergelijk het Engelse honeymoon) en niet les semaines de pain blanc of iets dergelijks. Tegenwoordig wordt er overigens vooral de huwelijksreis mee bedoeld. En tenslotte voor de katholieken onder ons: Witte Donderdag niet vertalen met le jeudi blanc, maar met le jeudi saint.

Ik ga dit weekend van l’or blanc in de Franse Zuidalpen genieten. Je krijgt van mij carte blanche om met nog veel meer witte voorbeelden te komen.