Vache espagnole

Dat de Fransen niet altijd even positief denken over de Spanjaarden, bleek in mijn vorige bericht over uit de uitdrukking une auberge espagnole. Er bestaan nog veel meer van dergelijke ongunstige uitlatingen over de Spanjaarden. De Fransen noemen dit péjoratif, wij kennen het ook: pejoratief, maar ‘neerziend op’ of ‘neerbuigend’ zal de meesten waarschijnlijk meer zeggen.

Hoor je een Fransman zeggen: I speak English like a Spanish cow, dan excuseert hij zich voor zijn slechte Engels. Het levert bij niet-Fransen meestal hilariteit en vragende blikken op. Wat betekent dàt, Engels praten als een Spaanse koe? Doen Spaanse koeien dat dan, Engels praten? Kunnen koeien iets anders roepen dan boe-oe? Om te beginnen, de uitdrukking bestaat alleen in het Frans en luidt parler français comme une vache espagnole. Over het ontstaan ervan zijn verschillende theorieën.

De eerste is dat vache een verbastering is van Vascon. Les Vascons waren een volk dat, in de middeleeuwen, aan weerszijden van de Pyreneeën woonde. Degenen aan de Spaanse kant spraken waarschijnlijk niet goed Frans, als Spaanse koeien, zogezegd. In plaats van Vascon zeggen de Fransen nu Gascon. Het vroegere Gascogne is wat nu l’Aquitaine is.

Een deel van l’Aquitaine is het Baskenland. Le Pays Basque strekt zich uit tot over de Frans-Spaanse grens. Het is de tweede verklaring voor de uitdrukking: vache zou een verbastering zijn van Basque. De Spaanse Basken spraken natuurlijk slecht Frans. Bedenk daarbij dat de Basken en de Fransen ook niet echt wat je noemt een prettige verstandhouding hadden en hebben, en allez hop, daar is je verklaring voor de uitdrukking.

Tenslotte beweert de bekende Franse linguïst Alain Rey dat er in de uitdrukking parler comme une vache espagnole twee dingen bij elkaar komen. In de eerste plaats het (alweer) pejoratieve woord vache. Dat is in het Nederlands niet anders, wij kennen immers ook uitdrukkingen als ‘stomme koe’, ‘zo stom als het achtereind van een koe’ … Daar komt dan espagnol bij als negatieve uiting over het buurland en samen maakt het deze uitdrukking.

Waar de uitdrukking ook vandaan komt,  hij spreekt erg tot de verbeelding. Denk er eens aan wanneer je weer eens met je mond vol tanden staat: je parle français comme une vache espagnole … Je kweekt er gegarandeerd ‘goodwill’ mee.